آنچه در جذب جوانان به مساجد حائز اهمیت است، شناخت روحیات جوانان و سنجش نیاز‌های آنها است. برنامه‌ریزان فرهنگی به ویژه در حوزه فرهنگ دینی باید به تناسب شرایط محلی هراستان روحیات جوانان را بشناسند.

ماه رمضان ماه خداوند، ماه نزول قرآن و از شریف‌ترین ماه‌های سال است. در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته می‌شود و عبادت در شب قدر بهتر از عبادت هزار ماه است. قدر دانستن ماه رمضان و کسب معرفت حقیقی نسبت به خدا از فیوضاتی است که اگر شامل حال بنده ای شود، او اهل این ماه است. روزه داری و رعایت اصول و شرایط مهمانی موقعی فایده های بسیاری دارد، که دوری از رذایل اخلاقی و ترک معصیت را به همراه داشته است.

یکی از برکات ماه مبارک رمضان، حضور در مساجد و توبه و استغفار است. حضور در مسجد و مانوس شدن با قرآن در بسیاری از روایات سفارش شده است.خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: در آن (مسجد) مردانی حضور می یابند، که دوست دارند، پاک گردند و خداوند پاکان را دوست می دارد. ماه پر فیض و برکت رمضان بهترین فرصت برای حضور در این مکان مقدس و بهره گیری از جنبه های عبادی این ماه است. در این یادداشت بر آن شدیم تا بخشی از برکات و جنبه های عبادی و معنوی حضور در مسجد را بیان کنیم تا در این ماه پر خیر و برکت بهره گیری مطلوبی از حضور در مسجد ببریم.

 مسجد محل عبادت خدا و مهمترین پایگاه مسلمانان است، دین مقدس اسلام برای مساجد احترام خاصی قائل شده و به مسلمانان دستور داده است که هرگاه به مسجد می روند با طهارت باشند و پاکیزه ترین لباس خود را بپوشند و خود را تمیز و خوشبو کنند، حضور در مسجد عبادت است و شرکت در نماز جماعت ثواب و فضیلت فراوان دارد تا جایی که اگر تعداد مامومین به ده نفر برسد، جز خدا هیچ کس ثواب آن را نمی داند.

 یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور کند و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد مسجد است که کانون انسان‌سازی به شمار می رود. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم شود.

نیاز‌سنجی و شناخت روحیات جوانان

آنچه در مسیر جذب جوانان به مساجد بیش از هر چیز دیگر حائز اهمیت است، شناخت روحیات جوانان و سنجش نیاز‌های آنان است. برنامه‌ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه فرهنگ دینی باید به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند. انتظارات آنان را به منظور مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی مساجد با جدیت هر چه تمام‌تر دنبال کنند. از آنان بخواهند در‌باره مسجد هر چه می‌دانند عنوان کنند و علت حضور یا عدم حضورشان در مساجد را بازگو کنند. در این صورت بسیاری از واقعیت‌ها که در ذهن آنها نقش بسته است آشکار می شود و با این تمهیدات و مقدمه‌چینی‌ها می‌توان اقدام‌های بعدی را پیگیری کرد‌.

 توجه به آراستگی‌، نظافت و بهداشت مساجد
از آنجا که طبع جوانان پاک و آرام است، لذا به مکان‌های پاکیزه‌، آرام‌، جذاب و دلپذیر بیشتر گرایش پیدا می‌کنند و از مکان‌هایی که از پاکیزگی لازم برخوردار نیست، دوری می‌کنند. بنابراین برای جذب آنان به مساجد باید این مکان‌ها را آراسته و پاکیزه ساخت. فرش‌های مسجد باید تمیز و پاکیزه باشند. روشنایی مسجد در حد مطلوب باشد. مسجد همواره معطر و خوشبو باشد. نمازگزاران با لباس‌های پاکیزه و بوی خوش وارد مسجد شوند. مسجد از آرامش لازم برخوردار باشد. به مسائل دنیوی کمتر پرداخته شود و بیشتر مسائل اخروی مورد اهتمام قرار گیرد. مومنان به یکدیگر احترام گذاشته و همدیگر را به صبر، شکیبایی و خصلت‌های نیکو سفارش کنند.

 نقش مؤثر امام جماعت
امام جماعت یکی از ارکان اساسی مسجد به شمار می‌رود. جوانان امام جماعت را به عنوان آیینه تمام‌نمای خوبی‌ها و مکرمت‌های انسانی و سمبل پاکی‌، صداقت‌، صفا‌، شجاعت‌، مروت‌، انسانیت‌، شکیبایی‌، ایثار و گذشت می‌شناسند‌. بنابراین برای جذب جوانان به مسجد، امام جماعت‌ باید با جوانان دوست و در غم و شادی آنان شریک شود‌، از آنان احوالپرسی کند‌، حتی‌الامکان در میادین ورزشی آنان حضور یافته و آنان را مورد تشویق قرار دهد. اگر امام جماعت چنین کند جوانان او را دوست داشته و هیچ‌گاه او را فراموش نمی کنند و در صف‌های جماعت حاضر شده و در فعالیت‌های فرهنگی مسجد تعامل و همکاری دارند.

 نقش هیئت‌های امنا، بانیان و واقفان
هیئت‌های امنا، بانیان و واقفان نیز از دیگر ارکان تاثیر‌گذار جذب جوانان به مساجد به شمار می‌روند و نحوه تعامل آنان با جوانان بسیار حساس و ظریف است. اگر خدای ناکرده هیئت‌های امنا به‌خصوص با جوانان رفتاری دور از شأن آنها داشته باشند و به گونه‌ای شخصیت آنان را دچار خدشه کنند، باعث فاصله‌گرفتن جوانان از مسجد می سود. متأسفانه در برخی از مساجد مشاهده شده است که برخی از هیئت‌ها‌ی امنا رفتار مناسبی با جوانان نداشته‌اند که این امر اثرات‌ منفی در جذب جوانان به همراه داشته است. بنابراین باید کوشید تا متناسب با شخصیت آنان سخن گفت و آنان را در فعالیت‌های گروهی و جمعی مشارکت داده و با عطوفت و مهربانی با آنان رفتار کرد که اگر چنین شود زمینه‌های جذب جوانان در مساجد فراهم می شود.

 اهتمام در پاسخگویی به شبهات فکری و دینی جوانان
شبهات فکری و دینی فراوانی در ذهن جوانان نقش بسته است و آنان را به دنبال مکان‌هایی می‌کشاند که به شبهاتشان پاسخ دهد. با راه‌اندازی گفتمان‌های دینی در مساجد و دعوت از استادان مجرب برای این منظور جوانان حضور فعال‌تری در مساجد پیدا می کنند و زمینه پاسخ به سؤالات آنها فراهم می شود و این امر موجب افزایش توان تحلیل آنان در مباحث اعتقادی‌، اخلاقی و اجتماعی شده و احساس شخصیت‌شان را ‌جدی‌تر می‌کند؛ بدین ترتیب حضور آنان در مساجد پررنگ می شود. پس نیاز است که در مساجد بیش از پیش جلسات گفتمان و مشاوره دینی تشکیل شود.

ملال‌آور نبودن سخنرانی‌های و‌اعظان مساجد
یکی از مواردی که موجب خستگی و ملالت جوانان می‌شود انجام سخنرانی‌های طولانی یک‌ساعته یا بیشتر از آن است که به هیچ وجه پسندیده نیست. عدم رعایت حد اعتدال در سخنرانی‌ها موجبات گریز جوانان از مساجد را فراهم می شود. بنابراین سخنرانی‌ها باید حداکثر 30 تا 40 دقیقه انجام شود. در این مدت مبلغ باید از آیات قرآن، احادیث‌، اشعار‌، پندها و اندرزها‌ و داستان‌ها استفاده کرده و کلام خود را با بیانی شیوا و جذاب برای مخاطبان ‌جوان ارائه کند تا به ذائقه آنان شیرین آید و شاهد حضور مستمر آنان در مسجد شود. مداحی‌ها هم باید کوتاه و مستند بیان شوند. لذا خطیب و مداح باید حق مطلب را به خوبی ادا کنند، تا جوانان از این طریق به مساجد جذب شوند‌.

 مشارکت دادن جوانان در فعالیت‌های جمعی و گروهی
نظر به اینکه جوانان مشتاق هستند، در فعالیت‌های گروهی و جمعی شرکت کنند و به آنان در این ارتباط بها داده شود، لازم است از آنان در انجام کارهای مسجد نظیر پیگیری فعالیت‌های عمرانی و فرهنگی دعوت به عمل آمده و آنان را در این ارتباط ترغیب و تشویق کنند. به عنوان مثال پیگیری انجام برنامه ‌اعتکاف در یک مسجد توسط جوانان صورت گیرد، موضوع ثبت‌نام را به آنان واگذار کرده و در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها نظرات آنان نیز خواسته شود، یا آنان را برای پیگیری نیاز‌های فرهنگی مسجد به ادارات تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه روانه سازند. در هر صورت باید به آنها بها داده شود و همچون بزرگان از مشارکت‌های آنان استفاده شود.